اراسان:
تەڭ جارتىسى سازدىق، قاق جارتىسى قالا
اراسان اۋدان قالاشىعىنىڭ ءبىر ءمۇيىسى (6 - ايدىڭ 10 - كۇنى ۇشقىش اپپاراتپەن تۇسىرىلگەن). □ سۋرەتتى انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جين زوكۇن تۇسىرگەن
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى لياڭ ۋي
”وسى ساتتەگى، اراسان اۋدان قالاشىعى اۋاسىنىڭ وتتەك انيونى قۇرامى ءار تەكشە سانتيمەترگە 3793تەن تۋرا كەلەدى، ءبىز ءدال قازىر جوعارى ساپالى اۋادا تىنىستاپ تۇرمىز“. 6 - ايدىڭ 10 - كۇنى تال تۇستە وتتەك انيونىن تەكسەرۋ اسپابىنان كورىنگەن ناقتى ۋاقىت ساندى مالىمەتىن وقىپ تۇرىپ، اراسان اۋداندىق اۋا رايى مەكەمەسىنىڭ باستىعى جاڭ حايجۇن ماقتانىشپەن: ”اۋاداعى ءار تەكشە سانتيمەتردەگى وتتەك انيونى 1000نان اسسا، اۋانىڭ تازا ەكەندىگىن بىلدىرەدى. اراسان اۋدانىندا وتتەك انيونىنىڭ ءار ايداعى ورتاشا ءمانى تۇگەلدەي 2000نان جوعارى بولادى، 4 - ايداعى ەڭ جوعارى كۇندىك ءمانى 6675 بولىپ، تابيعي وتتەگى قامباسى دەگەن اتىنا زاتى لايىق بولادى“! - دەدى.
تولىققان وتتەك انيونى قايدان كەلەدى؟
قالاداعى ۇشى - قيىرسىز تولقىپ جاتقان، جاسىل ورمانمەن كومكەرىلگەن 3838.75 گەكتارلىق سازدىق ءدال وسى وتتەگى قامباسىنىڭ قاينارى. وزەنى توقتاۋسىز جوڭكىلگەن، سۋى تۇنىق، جاعاسى جاسىل، قۇستارى سايراعان وسىناۋ ورتا بەينە سۋرەتتەگىدەي اسەم.
بۇراتالا وزەنى كاريدورلى جول قۇرىلىسىنىڭ جاۋاپتىسى ۋاڭ حاي اراسان اۋدانىنىڭ سازدىقتى قورعاپ جانە قالپىنا كەلتىرىپ، ساپاسىن ءوسىرىپ جاڭارتۋدى، بۇراتالا وزەنىنىڭ ەكولوگيالىق كورىنىسى قۇرىلىسىن اتقارۋدى ءوز باسىنان وتكەرگەن. ول بىلاي دەدى: ”5 جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى بەتون دايىنداۋ الاڭىن، قۇم قازۋ الاڭىن كوشىردىك، سازدىقتىڭ سۋ دەڭگەيى جوعارىلادى، سۋ قاينارىن ساقتاپ، تازالاعاندىقتان، جاراتىلىستىق ەكولوگيا قالپىنا كەلدى“. قالانىڭ شەتىندە 11.5 شارشى كيلومەترلىك اڭعارداعى ورمان كورىنىس ءوڭىرى بىتىك ورماندى جاسىل دالىزگە اينالدى. اۋدان قالاشىعىنىڭ شىعىس جاعىنداعى بوگدۇر تاۋىندا تۇرىپ اتىراپقا كوز جىبەرسەڭىز، تەڭ جارتىسى سازدىق، قاق جارتىسى قالا ەكەندىگىن كورەسىز، قالا مەن سازدىق توعىسىپ كەتكەن، اراسان اۋدانىنداعى بۇراتالا وزەنى مەملەكەتتىك سازدىق باقشاسى بەينە ءبىر جاسىل وكپە سياقتى. شالعايداعى حۋبەيدىڭ يچاڭىنان كەلگەن ساياحاتشى ۋاڭ چين كوڭىلدەنە اۋانى قۇشىرلانا ءسىمىرىپ تۇرىپ: ”مەن وتتەگىنە ماس بولىپ قالاتىن سياقتىمىن“! - دەدى.
ەندەشە، اراسان اۋدانى ”توتىقتىرۋ رولىن“ قالاي شىعاردى؟
”تۇتاس وڭىرلىك ساياحاتتى دامىتۋ، سالاۋاتتى قالا قۇرۋ اراسان اۋدانىنىڭ ساياحاتتا قۇدىرەتتى اۋدان قۇرۋىنىڭ كىرىسۋ ءتۇيىنى“، - دەدى اراسان اۋدانى مادەنيەت - دەنە تاربيە، راديو - تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى جين حۋا.
بۇكىل مەملەكەتتەگى بىردەن - ءبىر جەر جىلۋى بايلىعىمەن اتالاتىن اۋدان قالاشىعى ”جۇڭگو اراسان مەكەنى“ دەگەن ەجەلگى ماركاسىن كوڭىل قويا قورعاپ، جاسامپازدىقپەن ”سالاۋاتتى قالا“ دەگەن جاڭا تانىسقىنى ورتاعا سالدى، ەكولوگيا، مول وتتەگى، اراسان، موڭعۇل شيپاگەرلىگى سياقتى فاكتورلار ”ساياحات +“ دەگەنگە جيناقتالۋدا. ”سايرامدا ساياحاتتاپ، اراساندا كۇتىنەسىز، ءبىز ’اراسان مەن سايرامدى ءبىر تۇلعالاندىرۋ‘ ارقىلى اراسان اۋدانىن ەل ءىشى - سىرتىنداعى ساياحاتشىلاردىڭ ساياحاتتايتىن نىسانالى جەرىنە اينالدىرماقشىمىز“. جين حۋا بىلاي دەدى: بيىل جىل باسىندا مالشىلار قولدارىنا مەملەكەت تۋىن ۇستاپ اتپەن قۇيعىتىپ قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسىنىڭ ساڭلاقتارىن اتتاندىرىپ سالىپ، اراساننىڭ قار - مۇز ساياحاتىن تاماشا ايگىلەدى، اراسان اۋدانىنىڭ دالالىق قار شاڭعى مايدانى قولدانۋعا بەرىلدى، اسقار تاۋ شاڭعى الاڭى جەدەل سالىنۋدا.
”شاڭعى تەۋىپ كەلىپ اراسانعا ءتۇسىپ، مۇز بەن وتتىڭ راقاتىنا تەڭ كەنەلەدى، اراسان اۋدانى مەملەكەتتىك تۇتاس وڭىرلىك ساياحاتتان ۇلگى كورسەتۋ ءوڭىرى رەتىندە، كۇنى - تۇنىمەن ساياحاتتاۋدى جۇزەگە اسىرۋدا“، - دەدى اراسان اۋداندىق پارتكوم ۇگىت ءبولىمىنىڭ ورىنباسار باستىعى لياڭ جيڭ.
اراسان اۋدان قالاشىعىندا جۇرسەڭىز، بوگدۇر تاۋىنىڭ بوكتەرىندەگى جولدىڭ جاعالاۋىنداعى قورشاما بوگەتتە ”بۇكىل مەملەكەتتەگى 31 - حۋاجيانتاڭ“ دەگەن جارناما ەرەكشە كوز تارتادى. شىنجىننان كەلگەن حىرۇي مادەنيەت - ساياحات توبىنىڭ باس ديرەكتورى جۋ كاي تىلشىگە: ”حۋاجيانتاڭ مەيمانسارايىنىڭ اراسانعا ىرگە تەبۋى بۇل ارانىڭ ساياحاتىنا، ەكولوگيالىق بايلىعىنا تولىق سەنىمدە بولعاندىعىنان، ساياحات نەگىزدىك قۇرىلعىلارىنىڭ كوپ مولشەردەگى اقتاڭداقتارى قارجى قوسۋعا توتەنشە ۇيلەسەدى“، - دەدى.
قۇرىلىس باسىندا ۇشتاستىرۋ جۇمىسىندا جۇرگەن جوبالاۋشى جاق شىنجىن ۋشياڭ قۇرىلىس جوبالاۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ بىرلەسىپ قۇرۋشىسى شيۇڭ چاڭ توبەسى جابىلىپ بولعان مەيمانسارايدى كورىپ كوڭىلى جايلانىپ: ”اراسان اۋدانىنداعى حۋاجيانتاڭ مەيمانسارايىنىڭ جوباسىندا ’دالالىق‘ دەگەن ءسوز كورنەكتىلەنگەن، دالالىق كوڭىل اشۋ، دالالىق ساياحات، دالالىق سالتانات دەگەندەي، تابيعاتتىڭ باۋراۋ قۋاتى مەن گۋمانيتارلىق ادەت - عۇرپى وزگەشە“، - دەدى.
جينحۋا مىنالاردى ءبىلدىردى: قازىر اراسان اۋدانىندا تاعى بەس جۇلدىز دارەجەلى 3 مەيمانساراي ءبىر ۋاقىتتا سالىنۋ ۇستىندە، ساياحاتتىق قارجى قوسۋشىلاردىڭ ”شوعىرلانىپ“ كەلۋىنە ىلەسە، ءبىر جىلدان كەيىن اراسان اۋدانىنىڭ ساياحاتتىق كۇتىپ الۋ قۋاتى مەن ساپاسى قازىرگىمەن سالىستىرۋعا بولمايتىن دارەجەگە جەتەدى.
سولاي، ”مول وتتەگىنەن“ ”مولايتىپ شوعىرلاندىرۋعا“ دەيىنگى جۇمىستاردا بۇگىنگى اراسان مۇلدە باسقاشا.
27 جاستاعى اراساندىق جىگىت ما يا - ۋي 2019 - جىلى چيلۋ ەمدەۋ، ءدارى - دارمەك شۋەيۋانىنان وقۋ بىتىرگەننەن كەيىن شاڭحايدا قىزمەت ىستەگەن. ۋيچاتتان اراسان اۋداندىق ونەركاسىپ باقشا رايونىنىڭ ساۋداگەر شاقىرۋ حابارلاندىرۋىن كورگەننەن كەيىن اۋىلىنا قايتىپ شارۋاشىلىق قۇرادى، وتباسىنداعىلاردىڭ قولداپ - قۋاتتاۋىندا مينەرال سۋ زاۆودىن اشادى. ”ءبىزدىڭ سۋ قاينارىمىز زالىمتى اۋىلىنىڭ سۋ قاينارىن قورعاۋ رايونىندا، سۋ ساپاسى GB8537 ولشەمىنە جەتكەن، اۋەلگى سۋ قاينارى تابيعي مينەرالدى سۋ“. ما يا - ۋي ەكولوگيالىق قۇرىلىستىڭ جانە ”اراسان مەن سايرامدى ءبىر تۇلعالاندىرۋدىڭ“ ارقاسىندا، ءوزىنىڭ ”سايحۋ شيياڭلەي“ مينەرال سۋى اراسان، بۇراتالا، جىڭ سياقتى بازارلاردان تياناقتى ورىن تاپقاندىعىن ايتتى.
باتار كۇن باتىسقا اۋىپ بارادى، اۋدان قالاشىعىنىڭ شەتىندەگى زالىمتى اۋىلى بوگدۇر قىستاعىنىڭ كەشكى تۇرمىسى ەندى عانا باستالدى.
”ءبىزدىڭ شاعىن اۋلا“ دەگەن 3 اۋىزدى حالىقتىق تۇسەلحانا، 8 اۋىزدى ايىرىمحانادان كوڭىلدى كۇلكى ەستىلەدى، تيجاراتشى جۋ شىڭجۋان قۋىرماشتاردى تاسي ءجۇرىپ، قۋانىشىن باسا الماي: ”وتكەن ايداعى كىرىسىمىز 100 مىڭ يۋاننان استى!“ - دەدى. ونىڭ ۇلگى كورسەتىپ جەتەكشىلىك ەتۋىندە، وسىناۋ بايىرعى مال شارۋاشىلىق قىستاعىندا شارۋالار شاتتىعى ساياجايىنان 28ى اشىلىپتى. لي يۇيجيەنىڭ ”ۋىنچۋاڭ شاعىن اۋلاسىنىڭ“، ”مانشىگۋاڭ شاراپحاناسىنىڭ“ الدى جاس ساياحاتشىلاردىڭ دالاداعى شاراپحاناسىنا اينالىپتى، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى دان گاۋا دا ميكروفوندى قولىنا الىپ اسقاقتاتا ءان سالدى، دۇكەن قىزمەتكەرى قول تەلەفونىن الىپ شىعىپ تىكە تاراتىپ جاتىر، شاتتىق شار تاراپقا تارالۋدا... لي يۇيجيەنىڭ سوزىمەن ايتقاندا: ”دوسىمەن بىرگە چىڭدۋدان اراسانعا ساياحاتتاي كەلىپ ءجۇرىپ وسىناۋ تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدى جانىنداي جاقسى كورىپ قالعان“ ول ميلليون يۋان قارجى قوسىپ، چىڭدۋدىڭ ”يۇيلين داڭعىلىنداعى شاعىن شاراپحاناسىن“ وسى شەكاراداعى قىستاققا كوشىرىپ اكەلىپتى. تىكە تاراتۋدا زات تانىستىرىپ، مادەني جاسامپازدىق جاراتىپ، بوگدۇر قىستاعى ەرەكشە ساياحاتتاعى ”توراپتاعى جۇلدىزدى قىستاققا“ اينالدى.
ولار تۇگەلدەي اراساندا شارۋاشىلىق قۇرعان جاڭا ۇرپاقتار، وسىندا توعىسقان جاستار بارعان سايىن كوبەيۋدە.
2021 - جىلى سىچۋان داشۋەسىنەن وقۋ بىتىرگەن شاتتىق باعدات اۋىلىنا قايتۋ جولىن تاڭدادى دا، ديكتورلىق وقىعان ول ساياحات جەتەكشىسى بولىپ شىعا كەلدى. وسى كەزدەردە ول قاتتى قاربالاس ەكەن، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنداعى 45 ساياحات سەرىكتەستىگى ەندى عانا اراسانعا تابان تىرەپتى، حۋ بەي ساياحاتشىلارعا ۇشاق مايلاپ بەرۋ كاسىبىن اشۋدى كەڭەسۋدە، ىستىقتان قاشىپ سايا ىزدەپ كەلگەن ساياحاتشىلار كۇن سايىن كوبەيۋدە. شاتتىق ولارعا اۋىلىن قايتا - قايتا تانىستىرعاندا: ”بۇل ارادا تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدى جاقىننان سەزىنەسىزدەر، مول وتتەگىنەن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن سەزىنە الاسىزدار“، - دەيدى.
جالىندى جاس شاتتىق اراساننىڭ بولاشاعىنىڭ زور ەكەندىگىنە كامىل سەنەدى.