كاسىپ سالاسى شوعىرىن كۇشەيتىپ، وڭىرلىك دامۋعا دەم بەردى
— تۇرپان قالاسىنىڭ كاسىپ سالاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋى جونىندە شولۋ
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى لۋ فىڭباۋ، حي حۇڭۋي
كاسىپ سالاسى _ دامۋدىڭ نەگىزى. جۋىق جىلدارى تۇرپان قالاسى تىزبەكتى ۇزارتۋ، تىزبەكتى تولىقتاۋ، تىزبەكتى كۇشەيتۋ ارقىلى كاسىپ سالاسى شوعىرىن ۇزدىكسىز دامىتىپ، زورايتىپ، ٴداستۇرلى كاسىپ سالاسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، دارەجەسىن ٴوسىرىپ، جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىن تىزبەك ۇلگىسىندە دامىتىپ، ٴوڭىردىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا كۇش توپتادى. 10 ـ ايدىڭ 28 ـ كۇنىنەن 11 ـ ايدىڭ 1 ـ كۇنىنە دەيىن 2024 ـ جىلعى اۆتونوميالى رايوننىڭ جوعارى ساپالى دامۋدى تەكسەرۋ ـ زەرتتەۋ ساپارى نەگىزگى تاقىرىپتىق تىلشىلىك ۇيىرمەسى تۇرپان قالاسىنا بارىپ، كاسىپورىن، باقشا رايونى سياقتىلاردى ارالاپ، جەرگىلىكتى ورىننىڭ كاسىپ سالاسى دامۋىنىڭ تاسقىنداعان تىرشىلىك تىنىسىن بايقادى.
شوعىردىڭ كولەمى ۇزدىكسىز ۇلعايدى
10 ـ ايدىڭ 31 ـ كۇنى ٴپىشان اۋدانى تۇرپان _ قۇمىل مۇناي الابى ۋىنجيساڭ گاز ساقتاۋ قويماسى شوعىرىنىڭ زەردەلى رەتتەۋ ـ مەڭگەرۋ بولمەسىندە ٴبىر ۇلكەن ەلەكتروندى ەكران ٴتۇرلى شەشۋشى ساندى مالىمەتتەردى دەر كەزىندە توقتاۋسىز جالعاپ، جەر استى زاپاس قاباتى قىسىمىنىڭ تولقۋىنان تابيعي گازدىڭ قۇيىلۋ مولشەرىنە دەيىنگى جاعدايدى اپ ـ انىق كورسەتىپ تۇردى.
”بيىل 10 ـ ايدىڭ سوڭىنا دەيىن جيىنى 650 ميلليون تەكشەمەتر گاز جىبەردىك“، ـ دەدى تۇرپان _ قۇمىل مۇناي الابى گاز ساقتاۋ قويماسى سەرىكتەستىگى ۋىنجيساڭ گاز ساقتاۋ قويماسى شوعىرى ٴوندىرىستى رەتتەۋ ـ مەڭگەرۋ ورتالىعىنىڭ جاۋاپتىسى گاۋ شينميڭ.
ۋىنجيساڭ گاز ساقتاۋ قويماسى شوعىرى باتىستىڭ گازىن شىعىسقا جەتكىزۋ قۇبىر جەلىسىنىڭ ماڭىزدى سايكەستى ينجەنەرياسى، ۋىنشي ـ ي، ۋىنبا، نانحۋ جانە چيۋدۇڭ سىندى 4 سارقىلعان گاز ساقتاۋ ورنىنان وزگەرتىلىپ جاسالعان. 2021 ـ جىلى 5 ـ ايدا ۋىنجيساڭ گاز ساقتاۋ قويماسى شوعىرى قۇرىلىس باستادى، 2022 ـ جىلى 8 ـ ايدا تۇڭعىش گاز ساقتاۋ قويماسى ۋىنشي ـ ي گاز ساقتاۋ قويماسىنا گاز جىبەرىلىپ، ىسكە قوسىلدى؛ 2023 ـ جىلى 10 ـ ايدا ۋىنبا گاز ساقتاۋ قويماسى ىسكە قوسىلدى.
ۋىنجيساڭ گاز ساقتاۋ قويماسى شوعىرى تۇرپان قالاسىنىڭ مۇناي، تابيعي گاز حيميا ونەركاسىبى سالاسى قۇرىلىمىن بايىتىپ، باتىستىڭ گازىن شىعىسقا جەتكىزۋ قۇبىرى مەن جەلى بويىنداعى قالالاردى جەتكىلىكتى گازبەن قامدادى.
تۇرپان كەن بايلىعى مول، شوعىرلى رايون، كومىر سياقتى كوپ ٴتۇرلى كەن ونىمدەرى مول ٴارى ساپالى، جەل، كۇن نۇرى ەنەرگياسىن اشۋ كومەسكى كۇشى زور. جەرگىلىكتى ورىن ونەركاسىپ ارقىلى قالانى الۋەتتەندىرۋ ستراتەگياسىن ارقاۋ ەتىپ، بايلىق ەرەكشەلىگى مەن كاسىپ سالاسى نەگىزىن تياناق ەتىپ، كومىر ـ كومىر ەلەكتر ـ كومىر حيميا ونەركاسىبى، كرەمني نەگىزدى جاڭا ماتەريال، جاسىل جاڭا ەنەرگيا، مۇناي ـ تابيعي گاز ـ حيميا ونەركاسىبى سىندى ”4 ۇلكەن جەتەكشى كاسىپ سالاسىنىڭ“ ۇزدىكسىز دامۋىن كۇش سالا ىلگەرىلەتتى.
بايلىق ابزالدىلىعىن تياناق ەتكەن تۇرپان قالاسى ٴتۇيىندى كاسىپ سالالارىنىڭ تىزبەگىن ۇزارتىپ، تولىقتاپ، كۇشەيتىپ، كاسىپ سالاسى شوعىرىن ۇزدىكسىز زورايتتى.
التىن كۇز، توقسۇن اۋدانى يلاحۋ اينالمالى ەكونوميكا كاسىپ سالاسى باقشا رايونىندا، شينفا توبىنىڭ توقسۇن اۋدانىنداعى كومىردەن تازا، جوعارى ٴونىمدى، كەشەندى پايدالانۋ، اينالمالى ٴبىر تۇلعالاندىرۋ كاسىپ سالاسى تىزبەگى نىسانى قۇرىلىسى قاۋىرت ٴجۇرىلىپ جاتتى.
2022 ـ جىلى شينفا توبى توقسۇن ەنەرگيا اۋىر حيميا ونەركاسىبى باقشا رايونىندا ىلگەرىندى ـ كەيىندى توقسۇن تازا ەنەرگيانى ۇلاسپالى ٴوندىرۋ نىسانى، شينجياڭ كىشين حيميا ونەركاسىبى جاڭا ماتەريالدار شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ساپالى فتورلى بەيورگانيكالىق تۇز ٴوندىرۋ 1 ـ مەرزىمدىك نىسانى، شينجياڭ ليشين جاڭا ماتەريالدار شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ جىلىنا 5000 توننا كومىر قىشقىل ليتي جانە 5000 توننا جاڭا تيپتى ماتەريال ٴوندىرۋ نىسانى تۇرپان قالاسىنىڭ كومىر، كومىر ەلەكتر، كومىر حيميا ونەركاسىبى كاسىپ سالاسى كولەمىنىڭ اناعۇرلىم زورايۋىن جەبەدى.
ٴداستۇرلى كاسىپ سالاسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، دارەجەسىن ٴوسىردى
تۇرپان _ شينجياڭداعى ايگىلى ساياحات قالاسى، جۋىق جىلدارى ساياحات كاسىپ كۇيىن ۇزدىكسىز بايىتۋ ارقىلى ساياحات كاسىبى سالاسى دارەجەسىنىڭ جوعارىلاۋىن، ونىمدىلىگىنىڭ ارتۋىن جەبەپ، شار تاراپتان ساياحاتشى باۋرادى.
ٴپىشان اۋدانى قۇمتاع ٴشولى كورىنىس وڭىرىندە قاتار ـ قاتار قۇم توبەشىكتەر التىن تولقىنداي بۇيرالانىپ، ۇزىننان ـ ۇزاق سوزىلىپ جاتىر. دۇنيە جۇزىندەگى قالامەن جالعاسقان بىردەن ـ ٴبىر قۇمدى ٴشول رەتىندە، قۇمتاع ٴشولىنىڭ وزگەشە جاعراپيالىق بەت ـ بەينەسى سانسىز ساياحاتشىنى ساياحاتتاۋعا باۋرادى.
قۇمتاع ٴشولى كورىنىس ٴوڭىرىن باسقارۋ كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ۋىن جيڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: بيىل جىل باسىنان بەرى مادەنيەت ـ ساياحات نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن جەدەلدەتۋ، مادەنيەت ـ ساياحات ونىمدەرىمەن قامداۋدى مولايتۋ، قىزمەت وتەۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋ، دامۋ فورماتسياسىندا جاڭالىق اشۋ سياقتى جولدار ارقىلى كورىنىس ٴوڭىرى سايابىر ماۋسىمدا سايابىرلامادى، قاۋىرت مەزگىلدە ٴتىپتى دە قاۋىرت بولدى. قازىر قابىلداعان ساياحاتشى ٴبىر ميلليون ادامنان (رەتتەن) استى.
2021 ـ جىلى قۇمتاع كورىنىس ٴوڭىرى وزىندىك ەرەكشەلىككە يە قۇممەن ەمدەلۋدى سەزىنۋ ورتالىعىنىڭ نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسى نىسانىن باستادى، بۇل قۇممەن ەمدەلۋ سالاماتتىق كۇتىنۋ ورتالىعى، اس ـ سۋ، زات ساتىپ الۋ اۋماعى جانە اعاش ٴۇيلى حالىقتىق تۇسەلحانا اۋماعى سياقتى قۇرىلىستاردى قامتيدى.
بيىل 7 ـ ايدىڭ سوڭىندا قۇممەن ەمدەلۋ سالاماتتىق كۇتىنۋ ورتالىعى سىندى كورىنىس وڭىرىندەگى ٴبىر ۇلكەن وزگەشە باستان كەشىرۋ نىسانى رەسمي ىسكە قوسىلدى. قۇمداعى ساياحاتشىلاردىڭ وزدىگىنەن قۇمعا كومىلۋىمەن ۇقسامايتىنى _ قۇممەن ەمدەلۋ سالاماتتىق كۇتىنۋ ورتالىعى ٴداستۇرلى جۇڭي دارىلەرىمەن، ۇيعۇر شيپاگەرلىگى دارىلەرىمەن ۇشتاستىرىپ، ساياحاتشىلارعا عىلمي تۇردە قۇممەن ەمدەلۋ ۇلگىسىن ۇسىنادى. ”ەرەكشە قارسى الىندى، 10 ـ ايدىڭ سوڭىنا دەيىن 6000نان استام ادام (رەت) ساياحاتشى قابىلدادىق“، ـ دەدى ٴپىشان اۋداندىق ۇيعۇر شيپاگەرلىگى شيپاحاناسىنىڭ ەمدەۋ قىزمەتكەرى گۇلجانات يمار.
ٴجۇزىم تۇرپاننىڭ ماڭىزدى تانىسقىسى، بۇگىنگى تاڭدا جاڭاشا وندىرگىش كۇشتىڭ قۋات ۇستەۋىنىڭ ارقاسىندا ٴجۇزىم ەگىمشىلىگى اناعۇرلىم زەردەلى، اناعۇرلىم جوعارى ٴونىمدى بولدى.
گاۋچاڭ رايونىنداعى 2000 مۋلىق ٴجۇزىمدى سۋ ۇنەمدەپ زەردەلى سۋارۋدان ۇلگى كورسەتۋ اۋماعىنا بارساڭىز، بۇل ارادان ٴبىر پاراساتتى ”ۇلكەن ميدى“ كورەسىز، ول ٴجۇزىم اتىزىنىڭ تەمپەراتۋراسى، سۋ قۇرامى، جەل كۇشى، ىلعالدىعى، جاۋىن ـ شاشىن جالپى مولشەرى سياقتى ساندى مالىمەتتەردى گاۋچاڭ رايونىنداعى ٴجۇزىمدى جوعارى ٴونىمدى سۋ ۇنەمدەپ وسىرۋدەن ۇلگى كورسەتۋ اۋماعىن باسقارۋ تۇعىرىنا ناقتى ۋاقىتتا جەتكىزەدى، ٴىرى ساندى مالىمەتتەرگە تالداۋ جاساۋعا نەگىزدەلىپ، باسقارۋ تۇعىرى ٴجۇزىمدى اۆتوماتتى تۇردە سۋارىپ، تىڭايتقىش بەرەدى، ٴتىپتى اتىزداعى زياندى جاندىكتەردىڭ كوپ ـ ازدىعىن باقىلاپ، زياندى جاندىك قاتارلىلاردى اۆتوماتتى جويىپ، ەگىمشىلىك وتباسىلارىن عىلمي جوبامەن قامدايدى.
قازىر تۇرپان قالاسىندا ٴجۇزىم ەگىلگەن جەر اۋدانى 630 مىڭ مۋدان استى، زەردەلىلەندىرۋ ٴتاسىلىنىڭ كەڭ كولەمدە قولدانىلۋىنا ىلەسە، عىلمي ەگۋ ۇلگىسى ۇزدىكسىز جالپىلاستىرىلىپ، ٴجۇزىم ەگىمشىلىگى جوعارى ساپالى دامۋ جولىنا ٴتۇستى.
جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالاسى تىزبەك ۇلگىسىندە دامىدى
تۇرپان ەكونوميكالىق اشۋ رايونى جياۋحى زات اينالىمى پورتىنا (شياڭجياڭ كاسىپ سالاسى باقشا رايونى) ورنالاسقان شينجياڭ ۋشياۋ جاڭا ەنەرگيا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ٴوندىرىس سەحى قاربالاستىققا شومدى، قىزمەتكەرلەر ەرەكشە تەبىندى، وندىرىلگەن الىپ جەل گەنەراتور باعاناسى رەتتى تىزىلگەن، ول جۋىقتا تاياۋ ماڭداعى جەل ەلەكتر ستانسياسىنا جەتكىزىلمەك.
”تۇرپان جاڭا ەنەرگيا بازارىنىڭ كومەسكى قۋاتى زور، سوندىقتان ٴبىز وسى اراعا زاۆود قۇردىق“، شينجياڭ ۋشياۋ جاڭا ەنەرگيا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى يىن يانپىڭ بىلاي دەدى: سەرىكتەستىكتىڭ قۇرىلۋىنان وندىرىسكە قوسىلۋىنا دەيىن نەبارى ەكى اي جۇمسالدى، 9 ـ ايدان باستاپ وندىرىسكە قوسىلعاننان بەرى 3 كۇندە ەكى باعانا ٴوندىرىلدى، الداعى جەردە تاعى ٴوندىرىس قۋاتىن جوعارىلاتىپ، ٴبىر كۇندە بىر باعانا ٴوندىرىپ، بيىل 300 ميلليون يۋان ٴونىم قۇنىن ورىنداۋ نىساناسىنا كۇش سالامىز.
تۇرپاننىڭ ”جەل قويماسى“ دەگەن اتى بار، شينجياڭنىڭ ەنەرگيانى دامىتۋ ”14 ـ بەسجىلدىق“ جوباسىندا جەل ەلەكترىندىك، كۇن ەنەرگياسى فوتوۆولتتىق ەلەكتر تاراتۋداعى ٴتۇيىندى اشۋ ٴوڭىرى. تاياۋ جىلداردان بەرى بۇل قالا جاڭا ەنەرگيا كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزۋدەن نەگىزگى قامال الۋ بەتالىسى ەتىپ، تىزبەكتى ۇزارتۋعا، تىزبەكتى تولىقتاۋعا، تىزبەكتى كۇشەيتۋگە كۇش سالىپ قىرۋار جاڭا ەنەرگيا، جاڭا ماتەريال جاساۋ كاسىپورىندارىن ىركەس ـ تىركەس ىرگە تەبۋگە باۋرادى.
قازىرگى تاڭدا، تۇرپان جەل گەنەراتورى، قالاقشا، باعانا سياقتى جابدىقتاردى جاسايتىن كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قالىپتاستىرىپ، جاڭا ەنەرگيا كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا ”قاتتى“ قوزعاۋشى كۇش ازىرلەدى.
تۇرپان قالاسى تاعى جاڭا ەنەرگيا نىساندارى قۇرىلىسىمەن سايكەسەتىن 750 كيلوۆولت، 220 كيلوۆولت سياقتى ەلەكتر تورى ينجەنەرياسىنىڭ جوبانى رەتتەۋ، جوباعا ەنگىزۋ قىزمەتىن الدىن الا جوسپارلاپ، توقسۇن 750 كيلوۆولتتىق ەلەكتر جەتكىزۋ، كەرنەۋ وزگەرتۋ ينجەنەرياسى، لوۋلان 750 كيلوۆولتتىق ەلەكتر جەتكىزۋ، كەرنەۋ وزگەرتۋ ينجەنەرياسى سياقتى ٴبىر توپ جوباعا ەنگىزىلگەن نىسانداردىڭ جۇمىس باستاپ قۇرىلىس جۇرگىزۋىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، جاڭا ەنەرگيانى سايكەستى شىعارۋ ينجەنەرياسى قۇرىلىسىنىڭ اياق الىسىن جەدەلدەتتى.
جاسىل جاڭا ەنەرگيا تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ جابدىقتاۋدان، ەلەكتر تاراتۋدان جەتكىزۋگە دەيىن تياناقتانىپ تامىر تارتۋى تۇرپان قالاسى كاسىپ سالاسىنىڭ تىزبەك ۇلگىسىندە دامۋىنىڭ دالەلىنە اينالدى. تۇرپاننىڭ وسىزاماندانعان كاسىپ سالاسى جۇيەسى جەدەل قالىپتاسۋدا.