شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىقتى قورعاۋدى ”ۇدايىلاندىرۋىن“ عىلمي ٴتۇسىنۋ جانە يگەرۋ كەرەك
□ شين شىجيان
11 ـ ايدىڭ 29 ـ كۇنى اشىلعان اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم تۇراقتى كوميتەتى ماجىلىسىندە قوعام ورنىقتىلىعىن قورعاۋ قىزمەتىن تياناقتاندىرۋ تاعى ٴبىر رەت اقىلداسىلىپ، لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ ورنىقتىلىقتى قورعاۋدى زاڭمەن باسقارۋ، ۇدايىلاندىرۋ شارالارىن قاز ـ قالپىندا تياناقتاندىرۋ باسا دارىپتەلدى. سول كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم نازاريا ۇيرەنۋ وزەكتى گرۋپپاسى شي جينپيڭ زاڭمەن باسقارۋ يدەياسىن ارناۋلى تاقىرىپتا ۇيرەندى ٴارى لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ ورنىقتىلىقتى قورعاۋدى زاڭمەن باسقارۋ، ۇدايىلاندىرۋ قىزمەت جۇيەسىن ورناتۋدى باسا دارىپتەدى.
ٴبىر مەزگىلدەن بەرى، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم حاۋىپسىزدىك، ورنىقتىلىق قىزمەتىنە كوپ رەت ورنالاستىرۋ جاسادى، ويتكەنى بۇل شينجياڭنىڭ ٴبىر ساتكە بوساڭسىتۋعا بولمايتىن ٴىرى ٴىسى. ۇنەمىلىك اقىلداسۋ، باسا دارىپتەۋ _ ٴدال شينجياڭنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ ورنىقتىلىقتى قورعاۋدى ”ۇدايىلاندىرۋ“ تالابىن تياناقتاندىرۋىنىڭ ناقتى بەينەسى.
ۇدايىلاندىرۋ دەگەن نە؟ ول ورنىقتىلىقتى قورعاۋ سىندى وسى ٴىستى شينجياڭدا ۇزاق ۋاقىت، ورنىقتى تۇردە كۇندەلىكتى كۇيگە اينالدىرۋ دەگەندىك. ٴىس بولسا عانا يگەرىپ، ٴىس بولماسا يگەرمەۋ دەگەندىك ەمەس، وسى ٴبىر مەزگىلدە يگەرىپ، انا ٴبىر مەزگىلدە يگەرمەۋ ەمەس، وسى ٴبىر مەزگىلدە مىقتى يگەرىپ، انا ٴبىر مەزگىلدە بوساڭسىتۋ دەگەندىك تە ەمەس.
1
پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى جونىندەگى تالابى توتەنشە ايقىن. باس شۋجي شي جينپيڭ ”قوعام ورنىقتىلىعىن قورعاۋ قىزمەتىن باستان ـ اياق ماڭداي الدى ورىنعا قويۋ كەرەك“ دەپ باسا دارىپتەدى.
شينجياڭ بۇل تالاپتى بۇلجىماي دايەكتىلەندىردى. وسى بىرنەشە جىلدا قوعامدىق كەلەلى جاعدايدىڭ ٴۇرتىس جاراسىمدىلىقتى، ورنىقتىلىقتى ساقتاۋى ”ماڭداي الدى ورىنعا قويۋدى“ تەرەڭ تانۋدىڭ وعان ايرىقشا ٴمان بەرۋدىڭ، باتىل اتقارۋدىڭ ناتيجەسى. بولاشاقتا ٴبىز قوعامدىق كەلەلى جاعدايدىڭ ۇزاق ۋاقىت ورنىقتىلىعىن جۇزەگە اسىرۋدا ٴباز ـ باياعىسىنداي وسى تالاپتى قاجىماي ـ تالماي تياناقتاندىرۋىمىز كەرەك.
سونىمەن بىرگە كوپشىلىك تاعى مىنانى سەزىندى: شينجياڭنىڭ كەزەكتەگى ”ماڭداي الدى ورىنعا قويۋى“ تەك ورنىقتىلىقتى يگەرىپ، باسقامەن ساناسپاۋ ەمەس، قايتا قوعامدىق ومىرشەڭ كۇشتىڭ ۇزدىكسىز جارىققا شىعۋ ٴتارتىبىن ساقتاۋ، بۇقارانىڭ ورنىقتىلىعىنا ەڭ جوعارى شەكتە قولايلىلىق جاساۋ بولماق. كوپ جاعدايدا مۇنداي قىزمەت كوپشىلىكتىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسىندا ٴتىپتى وڭاي بايقالا بەرمەيدى.
وڭاي بايقالا قويماۋى، استە شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىقتى بوساڭسىتقانىن اڭعارتپايدى. ٴدال كەرىسىنشە، بۇل ”لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ ورنىقتىلىقتى قورعاۋدىڭ زاڭمەن باسقارىلۋىن، ۇدايىلانۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ“ ناتيجەسى، ٴبىر ٴتۇرلى اناعۇرلىم كاسىبي، اناعۇرلىم دالمە ـ ٴدال، اناعۇرلىم عىلمي كۇشەيتۋ بولىپ سانالادى.
شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى وسىنداي ۇدايىلانعان ورنىقتىلىقپەن ىلەسە، ”دامۋ مەن ورنىقتىلىقتى اناعۇرلىم ويداعىداي ٴبىر تۇتاس جوسپارلاعان“ نەگىزدەگى ورنىقتىلىق، ”ورنىقتىلىق ارقىلى دامۋدى شىنايى قامتاماسىز ەتۋ، دامۋ ارقىلى ورنىقتىلىقتى جەبەۋ“ وي جەلىسىندەگى ورنىقتىلىق.
مۇنداي ۇدايىلانعان جاعدايدا، ٴبىر جاعىنان، شينجياڭنىڭ ٴار دارەجەلى ورىندارى الدەقاشان ورنىقتىلىقتى يگەرۋدى، ورنىقتىلىقتى جەبەۋدى كۇندەلىكتى قىزمەتتىڭ ٴبىر بولىگى ەتتى. ەندى ٴبىر جاعىنان، قوعام دا پارتكوم مەن ۇكىمەتتىڭ ورنىقتىلىق قىزمەتى جونىندەگى ۇنەمىلىك دارىپتەمەسى مەن ورنالاستىرۋىنا ۇدايىلانعان كوز ايامەن قاراۋ كەرەك. ويتكەنى ”ۇدايىلاندىرىلعان ەكەن“ وندا ول قالىپتى ٴىس سانالادى.
2
ورنىقتىلىقتى ماڭداي الدى ورىنعا قويۋ كەرەك، ويتكەنى ورنىقتىلىق _ شينجياڭنىڭ دامۋىنىڭ جان تامىرى، ۇلكەن العى شارتى، ۇلكەن ورنىقتىرعىش. وسى العى شارتقا شىنايى كەپىلدىك ەتكەندە عانا، شينجياڭنىڭ دامۋى تىنىش ورتاعا يە بولادى، شينجياڭداعى ٴار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ”شينجياڭ ٴتىپتى دە جاقسى بولادى“ سەنىمى اناعۇرلىم بەكەمدەلەدى، كەزەكتەگى شينجياڭنىڭ قارىشتاپ دامۋىن قولدايتىن كوپتەگەن فاكتورلاردىڭ ومىرشەڭ كۇشى سوندا عانا ۇزدىكسىز تاسقىندايدى.
سوندىقتان، ەش اۋىتقىماي ورنىقتىلىقتى يگەرۋ كەرەك، ورنىقتىلىقتى ۇدايىلاندىرا يگەرۋ كەرەك، قاي ـ قاشان دا ورنىقتىلىقتى قورعاۋ سىندى ارقاۋدى مىقتاپ شيراتۋ كەرەك. سوندا عانا، ٴبىز دامۋ مەن حاۋىپسىزدىكتى اناعۇرلىم ويداعىداي ٴبىر تۇتاس جوسپارلاي الامىز، ورنىقتىلىق العى شارتىندا گۇلدەنىپ، دامۋدى جاقسى ىستەي الامىز.
شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعىن شينجياڭداعى ٴار ۇلت كادر ـ بۇقاراسى ەڭ قۋانا قارسى الادى، ەڭ ارماندايدى، ەڭ ايرىلعىسى كەلمەيدى. كوپكە ايان، لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ ورنىقتىلىقتى قورعاۋدىڭ اسا تاماشا جاعدايىنا قول جەتكىزۋ ٴۇشىن بۇكىل شينجياڭ جوعارى ـ تومەن بولىپ جاپالى قۇلشىنىس جاسادى. قازىر قوعام ورنىقتى بولدى، كوپشىلىك ٴبىر نيەتپەن سەلبەسىپ قۇرىلىس جۇرگىزۋى، دامۋعا كۇش سالۋى، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋعا ات سالىسۋى، وڭاي ـ وسپاق قولعا كەلمەگەن ورنىقتىلىق تابىستارىنىڭ كەرى شەگىنۋىنە استە جول بەرمەۋى كەرەك.
شينجياڭنىڭ ٴۇرتىس ورنىقتىلىعى، باياندى ورنىقتىلىعى _ مەملەكەت قىزمەتى جالپى جاعدايى جونىنەن ماڭىزدى ۇلەس. مەملەكەتتىڭ شينجياڭعا جۇكتەگەن ”مەملەكەتتىڭ وڭىرلىك حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋدىڭ ستراتەگيالىق قالتقىسىن تۇلعالاۋ“ جونىندەگى ماڭىزدى ورنىن ويداعىداي تياناقتاندىرۋدا، ەڭ الدىمەن، ٴوز ورنىقتىلىعىن قورعاۋ سىندى وسى ٴىستى ويداعىداي ىستەۋ كەرەك.
كەرىسىنشە، ەگەر شينجياڭ ورنىقتىلىقتان ايرىلسا، كوپتەگەن ىقپالداردىڭ اراسىندا، حالىقارادا كۇندە بىزگە سوقتىعىپ جۇرگەندەردىڭ جەردەن التىن تاپقانداي قۋانىپ، ولاردىڭ اق پەن قارانى شاتاستىرعان، دۇرىس پەن بۇرىستى قاساقانا بىلىقتىرعان شينجياڭعا ساياتىن قيسىنسىز اڭگىمەلەرىنە تاعى دا ايتىلمىس ”فاكت“ قوسىلىپ، شينجياڭعا ۇزدىكسىز كۇيە جاعۋداعى ايتىلمىس ”باتىلدىعى“ ارتا تۇسەتىنىن كورە الامىز.
سوندىقتان، قاي جاقتان ايتساق تا، شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىق ارقاۋىن، ٴسوزسىز، قاي ـ قاشان دا مىقتاپ شيراتۋ، استە بوساڭسىتپاۋ كەرەك.
3
ورنىقتىلىقتى قورعاۋدى ماڭداي الدى ورىنعا قويۋ، ورنىقتىلىقتى يگەرۋ بارىنەن ماڭىزدى، ال قالعان قىزمەت، ايتالىق، دامۋدىڭ ماڭىزدىلىعى تومەندەۋ بولادى دەگەندىك پە؟ نەمەسە ىلگەرى ـ كەيىندىلىك ٴتارتىبىن بەلگىلەپ، الدىمەن ورنىقتىلىقتى يگەرىپ، سوڭىنان دامۋدى يگەرۋ كەرەك دەگەندىك پە؟ ولاي ەمەس. ەگەر وسىلاي بولسا، بۇل دامۋ مەن ورنىقتىلىقتى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاعاندىق بولمايدى. لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ ورنىقتىلىقتى قورعاۋدى ۇدايىلاندىرۋدىڭ وزىندە ـ اق دامۋدى تەڭ قادامدا ىلگەرىلەتۋ تالابى قامتىلعان. ەگەر ونداي بولماسا، ”ۇدايىلاندىرۋدىڭ“ قاجەتتىلىگىنەن ايرىلامىز.
كوپتەگەن ادامدار دامۋ مەن ورنىقتىلىق قاقتىعىسپاي ما؟ ويداعىداي تەڭ ٴمان بەرۋگە كەلە مە؟ دەپ ويلاۋى مۇمكىن.
شينجياڭ اماليات ارقىلى وسى سۇراۋلارعا جاۋاپ بەرۋگە قۇلشىنىپ كەلەدى: دامۋ _ شينجياڭ جونىنەن بىردەي ماڭىزدى. ونىڭ ۇستىنە ورنىقتىلىقتى قورعاۋ مەن ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدى عىلمي ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋعا، ۇتىمدى ىقپالداستىق جاساتۋعا بولادى، قاقتىعىس تا تۋىلمايدى.
وسى سۇراۋعا ويداعىداي جاۋاپ بەرۋ ەرەن ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋ قابىلەتىن قاجەت ەتەدى، استە وڭاي ـ وسپاق جۇمىس ەمەس. شينجياڭ وسى ٴۇشىن ۇزبەي قۇلشىنىس جاسادى، مۇنى جۇرتتىڭ ٴبارى انىق كورىپ وتىر.
كوپتەگەن ادامدار وسى 2 جىلدا شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىقتى ساقتاۋ نەگىزىندە، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ دامۋ ومىرشەڭ كۇشىن ەڭ جوعارى شەكتە جارىققا شىعارعاندىعىن، كوپتەگەن سالاداعى، كوپتەگەن قىزمەتتەگى بەينەسىنىڭ وتە جاقسى ەكەندىگىن كوردى. كوپشىلىك كۇندەلىكتى تۇرمىستا جانە كوزىمەن كورىپ، قۇلاعىمەن ەستۋ بارىسىندا، وسىنداي وزگەرىستەردى ازدى ـ كوپتى سەزىندى. سوندىقتان سەنىم بىرتىندەپ نىعايا ٴتۇستى، شينجياڭنىڭ بولاشاعى جونىندەگى ٴۇمىتى دە بىرتىندەپ ارتا ٴتۇستى.
ارينە، كوپشىلىك وسىنداي ۇنامدى كۇيدىڭ اناعۇرلىم جاقسى بولا ٴتۇسۋىن، ۇزاق ۋاقىت جالعاسۋىن ٴۇمىت ەتەدى، ٴاربىر ادام شينجياڭنىڭ دامۋىنىڭ بارعان سايىن جاقسى بولا بەرۋىن، شينجياڭنىڭ بارعان سايىن گۇلدەنۋىن، بايۋىن ٴۇمىت ەتەدى. كوپشىلىك شينجياڭ جاقسى جەر دەگەندى ايتىپ كەلەدى. بۇل تابيعي تۇردە شينجياڭ سىندى وسى جەرگە بەرگەن شىنايى باعاسى. ٴبىراق مۇنىڭ ىشىندە شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعى، دامۋى سياقتى ٴارقايسى جاقتارى جونىندەگى ٴتىپتى دە جاقسى ٴۇمىتى قامتىلىپ جاتقان جوق پا؟ ارينە، بار. ەگەر وسىناۋ جاقسى جەردىڭ ورنىقتىلىعىن عانا قورعاساق، دامۋى باستان ـ اياق كەنجەلەگەن كۇيدە قالسا، وندا وسى جاقسى جەردىڭ سەنىمى كەمىپ قالماي ما.
قازىر شينجياڭنىڭ جەرگىلىكتى ادامدارىنىڭ، شينجياڭ سىرتىنداعى ادامداردىڭ، ٴتىپتى، شەتەلدىكتەردىڭ باسىم كوبى شينجياڭنىڭ ۇدايىلانعان قوعام ورنىقتىلىعىنا جانە بەلسەندى ەكونوميكالىق دامۋ جاعدايىنا توتەنشە قانىق. كوپشىلىكتىڭ ”لاڭكەستىككە قارسى تۇرىپ ورنىقتىلىقتى قورعاۋدى ۇدايىلاندىرۋ“ جونىندەگى تانىمى مەن تۇسىنىگى، ”دامۋ مەن ورنىقتىلىقتى ٴبىر تۇتاس جوسپارلاۋ“ جونىندەگى تانىمى مەن تۇسىنىگى ۇزدىكسىز تەرەڭدەۋدە. مۇنداي ورتاق تانىمنىڭ ۇزدىكسىز ۇيىسۋى جانە بەكەمدەلۋى شينجياڭنىڭ ٴتىپتى دە كوركەم بولاشاققا قادام تاستاۋىنىڭ قاجەتتى ورتاسى.